هوشمندی در عهد سرکوب

چه ساختار رسانه‌ای، برای انتقال باورها در اختناق دوره امام دهم شیعیان وجود داشت؟

✍🏼 یادداشت مهمان : محمدرضا گیاه‌پور | دانش‌جوی اقتصاد علامه

…و به تو ای ابوعلی، همان را دستور می‌دهم که به ایوب گفتم: این‌که اگر اهل بغداد و مدائن چیزی آوردند، پذیرفته نشود…اگر کسی چیزی بیاورد که مربوط به اهل ناحیه‌ی تو نیست، باید آن را به سوی همان کسی که مسئول آن ناحیه‌ است رهسپار کنی.
🔺این، بخشی از نامه امام هادی(ع) به وکلای خود است. نامه‌ای که حکایت از پیگیری امام برای تقسیم‌بندی وظایف و رفتار تشکیلاتی در یک ساختار دارد. ساختاری که در دوره خفقان شدید خلافت عباسی، نه تنها جان شیعیان را حفظ کرد، که مسیر انتقال باورها و پاسخ به مسائل شیعیان را نیز باز نگه‌داشت. ساختاری با عنوان “شبکه وکالت”، شبکه‌ای بزرگ با محوریت امام دهم.

✅در این ساختار، تعدادی از شیعیان در مناطق مختلف، توسط ائمه (علیهم‌السلام) به عنوان «وکیل» ایشان منصوب می‌شدند که وظایف مشخصی مثل وجوهات، رساندن سوالات و مطالب مردم به دست امام معصوم، حل مسائل مختلف آنان از شبهات اعتقادی تا دعا برای فرزند به دنیانیامده و… داشتند. این ساختار، رسانه‌ای دوطرفه بود که هم پیام‌های امام به شیعیان می‌رسید و هم آنان مطالب خود را به ایشان ‌می‌رساندند.

🔺گستردگی این ساختار، احتمال انسداد آن را کم می‌کرد. در این ساختار دو جنبه‌ی مهم درهم‌تنیده بودند: جنبه‌ی رسانه‌ای و جنبه‌ی اقتصادی. از طرفی شیعیان برای دریافت پاسخ‌ها و معارف اعتقادی به وکلا مراجعه می‌کردند و از طرف دیگر، التزام شرعی برای رساندن وجوهات به امام (ع)آن‌ها را در ارتباط نگاه می‌داشت.

✅مضاف بر این، وکلا می‌توانستند با اجازه‌ی امام(ع) از وجوهات برای رفع دغدغه‌های مالی شیعیان استفاده نمایند . فایده مهم این امر بقای اقتصادی و کم شدن آسیب‌پذیری شیعیان نسبت به جریان‌های اعتقادی‌ای بود که از حمایت مالی حکومتی برخوردار بودند.

🔺با چنین ساختاری، در شرایط خفقان و خبرچینی‌های متعدد خلفای عباسی، تعامل شیعیان با امام خود قطع نشد که اتفاقاً هم از لحاظ جغرافیایی ارتباطات توسعه یافت و هم تبیین‌های گسترده‌‌ای از باورهای تشیع، در همان زمان ارائه شد.

✅نفود این شبکه، تا جایی رسیده بود که وقتی یکی از وکلای امام هادی(ع) -به نام ابن نوافلی- را دستگیر می‌کنند، وی در داخل زندان عباسی نیز از امام نامه دریافت می‌کند…

(✨در صورت تمایل به مطالعه بیشتر حول تاثیر شبکه وکالت بر کامیونیتی شیعه در عهد ائمه، مطالعه این مقاله از بریل را توصیه می‌کنم.)