احتجاجی بر زندگی پس از زندگی، از علم الیقین تا عین الیقین

امسال برنامه زندگی پس از زندگی چهار ساله شد. در این سال‌ها نقدها و نظرات فراوانی پیرامون این برنامه منتشر شد. موافقین و مخالفین هرکدام به اشکال مختلف دیدگاه های خود را بیان کردند. آنچه در این مقاله هدی آکادمی به طور مختصر درباره موضوع تجربه نزدیک به مرگ و مستند مذکور خواهید خواند بدین شرح است:

تشکیک در وقوع تجربیات

۱. اصل وجود چنین تجربیاتی امری مسلم و قطعی و به اصطلاح متواتر است. افراد متعدد و فراوانی از کشورهای مختلف با عقاید و باورهای متفاوت، این تجربه را گزارش کرده‌اند که کذب و ساختگی بودن همه آن‌ها محال است. لذا طبق ضوابط عقلایی، انکار اصل این تجربیات غیرقابل قبول است.

اثبات درستی تجربه تجربه‌گران

۲. همه جزئیات و موارد مشاهده شده تجربه‌گران را نمی‌شود تصدیق کرد همانطور که نمی‌توان آن‌ها را تکذیب نمود. اشتباه در نقل و بیان واقعه و تقریر مشاهده، محتمل است. لذا می‌بایست آنچه را در تضاد قطعی با اصول عقلی و اسلامی بود تکذیب و آنچه را منافاتی نداشت در بوته تصدیق و قبول نهاد. بگذریم که بسیاری از تجربیات، یا عین مضمون آیات و روایات است و یا شواهد فراوانی از قرآن و سنت درباره آن‌ها وجود دارد. این در حالی است که بسیاری از تجربه‌گران، دانش دینی عمیق یا حتی متوسطی ندارند و یا اصولاً هیچ اعتقادی به دین نداشتند. لذا تطابق تجربیات آن‌ها با متون وحیانی، قرینه دیگری بر درستی مشاهدات آن‌هاست.

اشتراکات میان تجربیات زندگی پس از زندگی

۳. پذیرش و قبول مشاهدات تجربه‌گران به شرطی که ذکر شد بر انکار آن ترجیح دارد. زیرا از سویی غالب تجربیات، هیچ تضادی با مبانی دینی ندارد و از سوی دیگر اصل بر صداقت و راستگویی ناقلان است. اگر مشاهدات تجربه‌گران را به صرف احتمال دروغگویی آن‌ها مردود بدانیم هیچ خبری از هیچ فردی قابل تصدیق نخواهد بود و و این مصداق اختلال در نظام است. لذا نمی‌توان سخن از عدم حجیت گزارش‌های آن‌ها گفت زیرا بر اساس تواتر این گزارشات و نقاط مشترک فراوانی که میان آن‌ها وجود دارد چاره‌ای جز تصدیق اجمالی گزارش‌ها نداریم.

مستقل بودن مشاهدات تجربه‌گران

۴. این تجربیات یقیناً با روحیات و عقاید و اعمال و سلوک فردی و اجتماعی تجربه گران پیوند وثیقی دارد. این که چرا یک نفر درباره نماز مشاهداتی دارد و دیگری درباره اسراف و سومی درباره بداخلاقی، برخاسته از عوامل مختلفی است که قضاوت درباره آن از حیطه علم و دانش بشری خارج است لذا نمی‌توان وجود یا عدم برخی موضوعات در تجربه‌ها را دلیل صحت یا بطلان گزارش‌ها دانست.

مخزنی غنی برای پژوهش‌های دینی

۵. نگارنده برنامه زندگی پس از زندگی که تمام قسمت‌های این مستند را طی این چهار سال مشاهده کرده با انبوهی از سوالات الهیاتی مواجه شده که منبع بسیار غنی برای تحقیق و پژوهش الهی‌دانان و پژوهشگران فلسفه و دین می‌باشد. برخی مشاهدات پاسخ بسیاری از شبهات و اشکالات الهیاتی را در بر دارد و برخی دیگر نیز سوالات و پرسش‌های مهمی پیش روی ما قرار می‌دهد که محتاج تحقیق است.

از علم الیقین تا عین الیقین

۶. نشر و پخش این گزارش‌ها به مثابه یک موعظه و هشدار از سوی کسانی است که خود، حقایق و باطن برخی اعمال و کردارشان را مشاهده کرده‌اند. نگارنده معتقد است نشر این تجربیات، به گذار از علم الیقین به عین الیقین کمک شایانی می‌کند. اگر تا دیروز، گزارش قرآن یا روایات از برزخ و عقاب و ثواب و رنج و آرامش اخروی را می‌خواندیم اما امروز با افرادی مواجه هستیم که این مفاهیم را با همه وجودشان درک و تجربه کردند و حقایق قرآنی را برای ما ملموس‌تر کرده است.

نکته پایانی آنکه هر حقیقتی ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرد و یا پیامدهای اجتناب‌ناپذیری داشته باشد. هیچکدام از اینها مجوز تکذیب این گزارش‌ها و تجربیات نیست و خلط میان این دو مطلب، شایسته محققین و پژوهشگران نیست.