کتاب پیش رو از سری آثار انتشارات معتبر روتلج در عرصه دین، رسانه و فرهنگ از خانم هایدی کمپبل است.

با گسترش “رسانه‌های دیجیتال” و “شبکه‌های اجتماعی”، جوامع دینی با چالش‌ها و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند. خانم “هایدی کمپبل“، از پژوهشگران برجسته در حوزه دین و رسانه، نشان می‌دهد که گروه‌های دینی بسته به باورها و ساختارهای درونی‌شان، استراتژی‌های متفاوتی برای مواجهه با رسانه‌ها اتخاذ می‌کنند؛ از مقاومت و بازسازی معنا تا بهره‌گیری خلاقانه برای تبلیغ و آموزش دینی.

در قرن هفدهم که رهبران کلیسای کاتولیک با گالیله و دیگر دانشمندان علوم تجربی مقابله کردند این ذهنیت ایجاد شد که دین با علم، فناوری و محصولات آن ضدیت دارد و عده ای از هر دو طرف به آن دامن زدند به طوری که قرون بعد چنین تصور می شد که تکنولوژی و علم، تهدیدی برای دین و مظاهر آن است و دین و سازمان های دینی نیز به علم و فناوری بدبین است. با ظهور رسانه های نوین که محصول جدید فناوری امروز است، این تقابل در برخی مجامع بیشتر جلوه کرده زیرا خاستگاه این رسانه ها و تفکر حاکم بر آن، برخواسته از نظام سکولار و لیبرالی بودند که با دین و اجتماعات آن میانه ای نداشتند؛ اما واقعیت این است که فناوری و تکنولوژی در ذات خود با دین و اجتماعات دینی تقابل ندارد بلکه هم می تواند فرصت و هم تهدید به حساب آید.

این کتاب به بررسی یک مفهوم اساسی می پردازد که ” وقتی دین با رسانه های نوین روبه رو می شود چه اتفاقی می افتد.” و به عبارت دیگر ” درک و بازخورد گروه های مذهبی نسبت به انواع فناوری های نوین رسانه ای چگونه است‌”.

هایدی کمپبل در این کتاب به بررسی نحوه رویارویی اجتماعات یهودی، مسلمان و مسیحی با “رسانه های نوین” می پردازد. ایشان معتقد است باید چهار حوزه اصلی مورد مطالعه قرار گیرد: پیشینه و سنت دینی، اولویت ها و ارزش های اجتماع، فرآیند نقد و نظر و اعمال نوآوری در فناوری ها، و گفتمان جمعی برای توجیه کاربرد فناوری مفروض.

انتشار چنین آثاری در جامعه ایران همواره چالش هایی را به همراه داشته است. مهم ترین چالش موجود در برگردان آثار اندیشمندان غربی در حوزه علوم انسانی و به ویژه دین، تفاوت آشکار در فهم ایشان از معنای دین و جایگاه آن در جامعه است.

هایدی کمپبل، پژوهشگر دین و رسانه‌های نوین، نویسنده‌ی “When Religion Meets New Media”.

نظریه فیلتر فرهنگی: رمزگشایی از نحوه مواجهه دینی

یکی از مفاهیم کلیدی کتاب، نظریه‌ای است که کمپبل آن را “فرآیند فیلترگذاری فرهنگی”می‌نامد. بر اساس این نظریه، جوامع دینی هنگام مواجهه با فناوری‌های جدید، ابتدا آن‌ها را از دریچه ارزش‌ها، باورها، و سنت‌های خود عبور می‌دهند. سپس بر مبنای این فیلترها تصمیم می‌گیرند که آن رسانه را رد کنند، تغییر دهند، یا با بازتفسیر کرده و در خدمت اهداف دینی قرار دهند. این نگاه، نقش فعالی برای دین در فضای مدرن قائل است و به ما کمک می‌کند بفهمیم چرا برخی جوامع دینی به‌سرعت رسانه‌های نو را در تبلیغ، آموزش و آیین‌های عبادی به کار می‌گیرند، در حالی‌که برخی دیگر نسبت به آن‌ها با دیده تردید و تهدید می‌نگرند.

از پژوهش تا کاربرد: ارزش کتاب برای مخاطبان امروز

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌های دین‌پژوهی، ارتباطات، جامعه‌شناسی رسانه، مطالعات فرهنگی و فناوری دیجیتال منبعی بسیار ارزشمند است. همچنین برای فعالان دینی، مبلغان، و برنامه‌ریزان فرهنگی که به دنبال فهم عمیق‌تری از دنیای دیجیتال و اثر آن بر دینداری معاصر هستند، این اثر می‌تواند الهام‌بخش باشد.

نتیجه‌گیری: سنت در برابر تکنولوژی نمی‌ایستد، بازتعریف می‌شود

هایدی کمپبل با نگاهی هوشمندانه و منصفانه، تقابل دین و رسانه را نه جنگی میان سنت و مدرنیته، بلکه فرآیندی پیچیده از بازتعریف، بازسازی و تعامل پیوسته می‌داند. رسانه‌های نوین نه تنها تهدیدی برای ایمان نیستند، بلکه می‌توانند زمینه‌ساز گسترش و ژرفابخشی به آن نیز باشند، به‌شرط آن‌که جوامع دینی با آگاهی، نقادانه و خلاقانه با آن‌ها روبه‌رو شوند.

اگر اندیشمندان حوزه های دین، رسانه، جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی برآنند تا درباره آینده رابطه اجتماعات دینی و رسانه های نوین و تاثیر بالقوه این رابطه بر فرهنگ جهانی ادیان اظهار نظر کنند باید به دقت رابطه میان گذشته و حال را زیر نظر بگیرند.

اگر به برندسازی و تأثیر رسانه‌های نوین در توسعه هویت برند علاقه‌مند هستید، مطالعه‌ی کتاب “۲۲ قانون تغییرناپذیر برندسازی” از ال ریس را از دست ندهید! برای کسب اطلاعات بیشتر و خواندن تحلیل‌های مرتبط، به مقاله‌ی ما مراجعه کنید. [معرفی “کتاب ۲۲ قانون تغییرناپذیر برندسازی” از ال ریس]