کمپین های محیط زیستی و محرم

پذیرایی از عزاداران حسینی، سنتی دیرینه

یکی از چالش‌های مهم در ماه‌های عزاداری تلی از ظروف پلاستیکی است که بعد از اتمام مراسم در طبیعت رها شده و یا به صف بازیافت می‌پیوندند. اگرچه استفاده از ظروف پلاستیکی در ظاهر نشان از پیشرفت و تمدن باشد؛ اما خطرات زیست‌محیطی زیادی به دنبال دارد. جالب است بدانید اگر این ظروف در داخل خاک دفن شوند، تجزیه آنها ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان می‌برد. علاوه بر این هزینه دفع زباله و مدیریت صحیح پسماند از چالش‌های مهم شهرداری‌ها و سازمان حفاظت محیط‌ زیست است. در سال‌های اخیر فضای مجازی به بستر مناسبی برای فعالان محیط‌ زیست تبدیل شده و با برگزاری کمپین توانسته‌اند توجه جوامع را به خود جلب کنند. در این نوشتار به کمپین های محیط‌ زیستی می‌پردازیم که فعالان رسانه‌ای دینی می‌توانند با توجه به آن رسانه‌های محرمی خود را کارآمد و اثربخش‌تر کنند.

آیا افزایش آگاهی توسط کمپین های محیط زیستی می‌تواند مؤثر باشد؟

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ در جامعه آماری پرتغال نشان داد؛ با افزایش آگاهی جامعه راجع به مضرات ظروف پلاستیکی می‌توان در عادات مصرفی شهروندان تغییر ایجاد کرد. به‌طوری‌که سی درصد افراد دنبال راه‌حل جایگزین هستند. سؤال اصلی اینجاست که آیا می‌توان با آموزش و تبلیغات مواردی از جمله بازگشت به همان سنت دیرینه و دلپذیر سرو چای در استکان‌نعلبکی، نذر ظروف برای ایستگاه‌های صلواتی، استفاده از کیسه‌ و سفره‌های پارچه‌ای، مصرف پلاستیک را در ایام عزاداری کاهش دهیم. تا کنون چه کمپین های محیط زیستی برگزار شده است؟

کمپین‌های محرمی

“من هم یک پاکبانم” عنوان برنامه پاک‌سازی معابر شهر ایلام به همت انجمن مردم‌نهاد دوستداران محیط‌ زیست ایلام بود. آن‌ها پس از پایان مراسم عزاداری روز عاشورا در میدان ۲۲ بهمن جمع شدند و مسیر بزرگی را از ظروف یک‌بارمصرف خالی کردند.

دوستداران محیط‌ زیست در اهواز مراسم شام غریبان را به طور متفاوت برگزار کردند. این گروه سینی‌های ساخته‌شده از در بطری را بین عزاداران پخش کردند تا آنها شمع‌ها را روی زمین روشن نکنند.

فعالان کمپین های محیط‌ زیستی در سال ۱۳۹۷ با برگزاری پویش “قرار سبز” در دهه محرم در اکثر استان‌های کشور برای فرهنگ‌سازی و جمع‌آوری زباله تلاش کردند. این پویش در بیش از بیست شهر با استقبال مواجه شد.

پویش “محرم یاران محیط‌ زیست“در سال ۱۳۹۵ با همکاری اداره حفاظت محیط‌

زیست و مدیریت پسماند مناطق شهرداری تهران برگزار شد. به این منظور دستورالعمل اقدامات فرهنگ‌ساز محیط‌زیستی در ایام محرم سال ۱۳۹۸ به مناطق ۲۲ گانه تهران ابلاغ شد.

پویش “دهه محرم بدون زباله” در سال ۱۳۹۸ در خوزستان برگزار شد. در این پویش فعالان کمپین های محیط‌ زیستی از مردم درخواست کردند تا حدامکان زباله کمی‌ مصرف کنند. همکاری مردم با این پویش نیز قابل‌توجه بود. به طور مثال یک صاحب وانت پشت ماشینش نوشته بود ” در شب‌های عزاداری محرم درصورتی‌که سطل زباله‌ای در نزدیکی شما نیست، جهت رفاه حال پاکبان عزیز، زباله‌های خود را در ماشین من بیندازید.”

طبق گفته “حسین عبیری” فعال محیط‌ زیست از سال ۱۳۸۷ طرح فرهنگی “حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در مراسم عزاداران حسینی” توسط کمیته محیط‌ زیست شورای اسلامی شهر تهران مصوب شده و در این مدت فعالان محیط‌زیست برای آگاه کردن شهروندان و هیئت‌های مذهبی از مضرات ظروف یکبار مصرف و جایگزینی آن‌ها با ظروف سنتی تلاش زیادی کرده‌اند. فعالیت‌ها در دو بخش فرهنگی و اجرایی انجام می‌شود. بخش فرهنگی شامل تهیه اخبار از فعالیت‌های زیست‌محیطی انجام شده و انعکاس در رسانه‌های گروهی از جمله روزنامه‌ها و تهیه مستندهای تلویزیونی و رادیویی بوده است. همچنین فعالیت‌های اجرایی از قبیل کارهای عملی مانند کمک به پاک‌سازی زباله‌های رها شده در سطح شهرها و روستاها توسط فعالان، مردم و پاکبان‌ها است.

مسابقه عکاسی با موضوع “محرم و محیط‌ زیست“و ” دوستی با محیط‌ زیست” در دو سطح حرفه‌ای و موبایل از تلاش‌های مفید و مستمر چند سال اخیر بوده است.

شهرداری خلخال در سال ۱۳۹۶ دست به ابتکاری زد و با جمله “رفتگر جزو لشکر یزید نیست” توانست توجه فضای مجازی را به خود جلب کند. این اتفاق منجر شد تا برخی گروه‌های محیط‌ زیستی با نیت کمک به پاکبانان اقدام به جمع‌آوری زباله در اطراف برخی تکایا و هیئت‌های مذهبی کردند.

انجمن حامیان طبیعت زاگرس در اندیمشک برای فرهنگ‌سازی علاوه بر جمع‌کردن زباله‌ها و استفاده از شعارهای محیط‌ زیستی، در دهه محرم نهال‌هایی میان مردم توزیع کردند و آن‌ها را به حفظ محیط‌ زیست تشویق کردند.

چند نمونه موفق از کمپین های محیط زیستی

در ادامه به بررسی کمپین‌هایی می‌پردازیم که با تمرکز بر محیط‌ زیست برگزار شده‌اند و در دنیای رسانه کارآمدتر بوده‌اند.

عروس پلاستیکی

نشنال جغرافی یکی از فعالان جدی حمایت از محیط‌ زیست است که تلاش کرده با آگهی‌های تبلیغاتی خود جهت پایداری محیط‌ زیست فرهنگ‌سازی کند. “وحشی‌ترین درنده اقیانوس‌ها” یکی از تبلیغات نشنال جغرافی در راستای آگاهی‌بخشی خطرات زیست‌محیطی ظروف یکبار مصرف بود. در این تبلیغ، کیسه‌ها به شکل عروس دریایی طراحی شده و با زیرکی خاصی گیر افتادن حیوانات دریایی در آن‌ها را به ذهن متبادر می‌کند. نامه یک نوجوان ۱۶ساله تا بحث‌هایی که در صفحه فیس‌بوک این کانال تلویزیونی به راه افتاد، حاکی از تأثیرگذاری عمیق آن بود.

جولای بدون پلاستیک

از جمله کمپین های محیط زیستی “جولای بدون پلاستیک” در سال ۲۰۱۱ با تعداد انگشت شماری از شرکت‌کنندگان در استرالیای غربی آغاز شد، اما تاکنون به بیش از ۱۲۰ میلیون شرکت‌کننده در ۱۷۷ کشور افزایش‌یافته است. این یک کمپین جهانی است که توسط یک سازمان مستقل و غیرانتفاعی رهبری می‌شود. هدف آن کاهش ضایعات پلاستیکی یکبار مصرف در طول زندگی روزمره ما با ارائه ایده‌های آسان است. بنیان‌گذار چالش جولای بدون پلاستیک، ربکا پرنس – روئیز، می‌گوید: “این کمپین نشانگر قدرت فردی است و هر فردی که از پلاستیک یکبار مصرف استفاده نمی‌کند، سیگنالی به بازار و دولت می‌فرستد که انتظارات مردم در حال تغییر است”. «قبیله خود را بیابید^[۱]» یکی از ابتکارات این کمپین است که شرکت‌کنندگان می‌توانند در طول جولای بدون پلاستیک، گروهی از افراد هم‌فکر خود را پیدا کرده و با آنها در تعامل باشند تا یکدیگر را برای کاهش مصرف پلاستیک تشویق کنند.

رابطه سمی با پلاستیک

مردم بر اساس جنسیت، سن، سطح تحصیلات، ارزش‌ها و هویت سیاسی و در مراحل مختلف زندگی به کمپین‌ها واکنش متفاوتی نشان می‌دهند. تجربه نشان داده سفارشی‌سازی پیام‌ها منجر به کمپین‌های مؤثرتری می‌شود. به‌عنوان‌مثال، کمپین‌هایی که گروه‌های جمعیتی یا روان‌شناختی خاصی را هدف قرار می‌دهند، معمولاً مؤثرتر از کمپین‌هایی بودند که این کار را انجام ندادند. “Break Up with Plastic” یک کمپین غیرانتفاعی کارائیب در سال ۲۰۱۸ بود که هم‌زمان با ولنتاین در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد. در این ویدئو دختری در تلاش است تا رابطه سمی خود را با پلاستیک قطع کند. ویدئوی کارائیب تا ۱۵ ژوئن ۲۰۲۰ بیش از ۳۰۰۰ بار در یوتیوب دیده شده است و نسخه اسپانیایی این ویدئو نزدیک به ۵۰۰۰۰ بار دیده شده است.

کمپین‌های دیگری از جمله “المپیک و آلودگی سفید” در سال ۲۰۰۸ در چین، کمپین “آماده تغییر باشید” با تکنیک طنز و با حمایت کمیسیون اروپا در سال ۲۰۱۸، کمپین “رژیم غذایی کیسه های پلاستیکی” در اندونزی از دیگر کمپین‌های تاثیر گذار زیست‌محیطی است.

راهکارها و تلاش‌ها

تا بدین جای مقاله کمپین های محیط زیستی از هدی آکادمی مشاهده کردیم که تجربه در جوامع مختلف نشان داده با افزایش سطح آگاهی می‌توان افراد جامعه را با خود همسو کرد. در این راستا برگزاری کمپین‌هایی با محوریت توجه به محیط‌ زیست در ایام محرم با استفاده از ظرفیت رسانه‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) می‌تواند گامی مؤثر برای کاهش مصرف پلاستیک در ایام عزاداری باشد. باید به یاد داشته باشید که طبق نظر کارشناسان کمپین‌هایی که به‌صورت مستقل و بدون حمایت سیاسی برگزار می‌شوند با استقبال بیشتری از سوی مردم مواجه می‌شوند.

[۱] Find your Tribe