این مقاله به بررسی تقابل اسلام، اخلاق و هویت جنسیتی در فضای مجازی از طریق مطالعه موردی ریا ریچیس، یوتیوبر محجبه اندونزیایی می پردازد. رشد سریع رسانه های اجتماعی در اندونزی فضای دیجیتالی جدیدی را خلق کرده است، جایی که هویت مذهبی و جنسیتی به نمایش گذاشته می شود، به چالش کشیده می شود و از آن استفاده ابزاری می شود. ظهور اینفلوئنسرهای مسلمان جوان خصوصا خانم های محجبه، نشان دهنده رابطه درحال تحول بین اسلام، فرهنگ دیجیتال و مشارکت اقتصادی می باشد. این اینفلوئنسرها ضمن حرکت در چارچوب انتظارات مذهبی، درحالیکه در صنعت خلاقیت آنلاین فعال هستند، اغلب به دلیل ابراز عمومی ایمان و هویت خود با انتقاد مواجه می‌شوند.

ریا ریچیس بخش عظیمی از محبوبیت خود را به دلیل شخصیت محجبه متمایز و جذاب خود بدست آورده است و از این طریق محتوای گسترده ای در یوتیوب و اینستاگرام تولید کرده است. موفقیت او با میلیون ها دنبال کننده و کسب درآمد دیجیتالی قابل توجهی همراه شده است و نشان دهنده چگونگی پیوند بین بانوان جوان مسلمان با مدرنیته می باشد، درحالیکه در تعهدات مذهبی خود باقی مانده اند. همچنین حضور او در فضای مجازی، باعث برانگیخته شدن بحث هایی درباره اخلاق، هنجارهای جنسیتی و مناسب بودن رفتارهای او به عنوان بانویی مسلمان از دید جهانیان شده است. بسیاری از کاربران اینترنت درتلاش اند تا هویت او را برپایه ی دیدگاه های اسلامی غالب، درمورد آداب حجاب اسلامی را محدود کنند، درحالیکه افرادی دیگر او را به عنوان نمادی از زن مسلمان عصر حاضر می شناسند.

این مطالعه با استناد بر نظریه هویت سازی مانوئل کاستلز، تنش های بین هویت مبتنی بر هنجارهای مذهبی سنتی و هویت فرافکنانه ای را بررسی می کند که نقش های اجتماعی را به چالش کشیده است. ریچیس نمونه ای از این دوگانگی است؛ زیرا در عین پایبندی به پوشش اسلامی و انتشار پیام‌های مذهبی، در صنعت سرگرمی نیز فعالیت می کند، به گونه ای که این فعالیت چالش برانگیز شده است. این مقاله همچنین به مفهومی که سبا محمود در عاملیت در دینداری مطرح کرده است، می پردازد و استدلال می کند که بانوان مسلمان می توانند هم دیندار باشند و هم در تولید فرهنگی دیجیتال نقش فعالی ایفا کنند، بدون آنکه لزوما از انتظارات سخت گیرانه پدرسالارانه تبعیت کنند.

این تحقیق با تمرکز بر نمادهای بصری و چالش های جنسیتی پیرامون اینفلوئنسرهای محجبه به دنبال پر کردن خلأ موجود در پیشینه پژوهش است، حوزه‌ای که تاکنون توجه علمی چندانی به آن نشده است. درحالیکه مطالعات پیشین از نقش حجاب در هویت مذهبی و فرهنگ مصرف گرا پرده برداشته است، به معانی مناقشه برانگیز آن در فضای مجازی توجهی نشده است. این مطالعه با تحلیل پاسخ ها و قضاوت های اخلاقی پیرامون ریچیس، چگونگی دینداری، مدرنیته و ابراز هویت فردی زنان مسلمان جوان در اندونزی را در فضای مجازی نشان می دهد.

ریا ریچیس، یوتیوبر و اینفلوئنسر مشهور فضای مجازی، محبوبیت زیادی از طریق انتشار محتوای متنوع در حوزه های کمدی، سبک زندگی و بحث هایی پیرامون هویت اسلامی بدست آورده است. پژوهشگران با استفاده از تحلیل کیفی محتوای دیجیتال، حضور آنلاین او را، به‌ویژه در یوتیوب و اینستاگرام، مورد بررسی قرار داده اند.

تحول دیجیتال گفتمان اسلامی

رسانه های اجتماعی با افزایش بحث پیرامون مذهب، هویت و مدرنیته به طور چشمگیری اذعان عمومی در اندونزی را دگرگون کرده اند. از دوران پس از سوهارتو، افزایش آزادی بیان باعث ظهور پسااسلام‌گرایی شده است، جریانی که در آن، نسل های جوان تر هویت مذهبی را با سبک زندگی معاصر ادغام می کنند. این فرهنگ ترکیبی که متاثر از مصرف گرایی دیجیتال است، به ویژه در میان زنان مسلمان مشهود است. حجاب که در گذشته نماد سیاسی مقاومت در برابر استبداد بوده است، اکنون در فضای دیجیتال اندونزی، به عنوان نمادی از مد و هویت اسلامی تبدیل شده است.

مسیر شهرت و موفقیت در کارآفرینی ریا ریچیس

ریا ریچیس ابتدا شهرت خود را از طریق پست های طنز در اینستاگرام بدست آورد، اما زمانی که با ویدیوهایی درمورد بررسی اسباب بازی ها به ویژه اسکویشی ها به یوتیوب روی آورد توجه گسترده تری را به خود جلب کرد. او به مرور با شرکت در چالش ها، همکاری با سلبریتی ها و ولاگ های شخصی، محتوای خود را متنوع تر کرد. تا سال ۲۰۲۳، کانال یوتیوب او (Ricis Official)، بیش از ۳۱ میلیون دنبال کننده و میلیاردها بازدید داشته و درآمد قابل توجهی نیز برای او به همراه دارد. تاثیرگذاری او فراتر از رسانه های اجتماعی می رود و و شامل موفقیت‌هایی در بازیگری، اجرای تلویزیونی و صنعت مد اسلامی می‌شود.

جنجال ها و نگاه عمومی

ریچیس علیرغم موفقیتی که بدست آورده بود با جنجال هایی پیرامون نماد زن مسلمان در فضای مجازی مواجهه شد. یکی از ویدیوهای تیک تاک که او را در حال رقصیدن با حجاب نشان می‌داد، واکنش نقادانه کاربران محافظه‌کار را برانگیخت، زیرا آن را نامناسب و مغایر با ارزش‌های اسلامی می‌دانستند. بسیاری از مردم براین باور اند که یک اینفلوئنسر محجبه باید به ارزش های اسلامی سنتی پایبند بوده و از مطالبی که با اصول اعتقادی مردم در تضاد است، دوری کند. این انتقادات نشان دهنده بحث گسترده تری درباره نقش زنان مسلمان در رسانه های اجتماعی و درک جدید دینداری در میان عموم مردم است. درحالیکه برخی از مردم از ریچیس حمایت کرده و بر این موضوع که داشتن حجاب نباید مانعی برای خلاقیت باشد، تاکید می کنند؛ در مقابل، گروهی پایبندی صادقانه او به هویت مذهبی اش را زیر سوال می برند.

ریا ریچیس: تاثیر ایمان، شهرت و دنیای دیجیتال

ریا ریچیس یکی از مشهورترین اینفلوئنسرهای اندونزیایی شبکه های اجتماعی است که مسائل مذهبی و طنز و تجاری را باهم ترکیب می کند. او در جهت ترویج هویت حجاب و درعین حال بازاریابی در صنعت مد اسلامی فعالیت می کند، که نشان دهنده ی چگونگی تاثیرات همزمان ایمان و کسب وکار و فرهنگ دیجیتال بر یکدیگر است. حضور او در فضای مجازی روایت‌های معاصر درباره زنان مسلمان را شکل می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بیان مذهبی را متحول کنند.

جنسیت، ایمان و دیده شدن در فضای مجازی

شخصیت دیجیتال ریچیس باعث ایجاد بحث هایی درباره جنسیت، دینداری و انتظارات اجتماعی شده است. ریچیس برخلاف خواهرش که تصویری سنتی تر از اسلام را به نمایش می گذارد، با این پرسش مواجهه است که آیا رفتارهای او با هنجارهای مذهبی همخوانی دارد یا نه. رفتارهای او یادآور جنجال جیل بوب در سال ۲۰۱۴ است، زمانی که زنانی که حجاب داشتند اما لباس‌های تنگ می‌پوشیدند، به دلیل تناقض با معیارهای پوشش اسلامی مورد انتقاد قرار گرفتند. رسانه‌های اجتماعی این بحث‌ها را تقویت کرده و ظاهر و رفتار زنان مسلمان را در معرض قضاوت شدید عمومی قرار می‌دهند.

علمای اسلامی اندونزی به طور سنتی فتواهایی را صادر کرده‌اند که نسبت به خطرات اخلاقی بالقوه رسانه‌های اجتماعی، از جمله غیبت و روابط ناسالم، هشدار داده‌اند. با این حال، زنان مسلمان همچنان از پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب و اینستاگرام برای اظهار عقیده خود و بحث درباره ارزش های اسلامی استفاده می کنند. درحالیکه برخی از منتقدین معتقدند که ریچیس اصول مذهبی را سطحی جلوه می‌دهد، طرفدارانش او را فردی صمیمی می شناسند که نشان می‌دهد دینداری و سرگرمی می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند.

شهرت دیجیتال و انتظارات اجتماعی

ریا ریچیس، یکی از اینفلوئنسرهای محجبه مشهور اندونزی، موفق شده است میان هویت مذهبی و کارآفرینی دیجیتال تعادل برقرار کند. او با حفظ تصویری دیندارانه در رسانه‌های اجتماعی، مخاطبان زیادی جذب کرده و نشان داده است که ایمان و موفقیت اقتصادی می‌توانند هم‌زمان وجود داشته باشند. با این حال، فعالیت او بحث‌هایی درباره تعادل بین دینداری و تجاری‌سازی برانگیخته است.

انتظارات اجتماعی و مذهبی همچنان بر زنان مسلمان در فضای آنلاین سایه افکنده است. درحالیکه برخی از او به‌عنوان الگویی از پویایی زنان مسلمان یاد می‌کنند، برخی دیگر ماهیت رفتار او را با اصول اسلامی در تناقض می‌بینند. حضور ریچیس در رسانه‌های اجتماعی همچنین چالش‌هایی را برای مرجعیت سنتی اسلامی ایجاد کرده و نشان می‌دهد که زنان محجبه می‌توانند نقش فعالی در بازتعریف هویت اسلامی در دنیای دیجیتال ایفا کنند.

نتیجه‌گیری

ریا ریچیس نمادی از تحولاتی است که در هویت زنان مسلمان اندونزیایی در عصر دیجیتال رخ داده است. او توانسته است با بهره‌گیری از رسانه‌های اجتماعی، جایگاهی میان شهرت، دینداری و تجارت پیدا کند و نشان دهد که ارزش‌های اسلامی می‌توانند با فرصت‌های اقتصادی و سرگرمی دیجیتال هم‌زیستی داشته باشند. با این حال، موفقیت او نشان‌دهنده چالش‌های جدیدی نیز هست که زنان مسلمان در فضای آنلاین با آن روبه‌رو هستند، از جمله فشارهای اجتماعی، قضاوت‌های مذهبی و انتظاراتی که از آن‌ها برای حفظ تصویری مناسب از اسلام وجود دارد.